مدرسه چهارباغ

مدرسه چهار باغ آخرین بنا تاریخی و باشکوه دوران صفوی در شهر اصفهان است. این مدرسه از سال ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری برای تدریس و تعلیم به طلاب علوم دینی در دوره شاه سلطان حسین ساخته شده است. سبک معماری مدرسه چهار باغ به شیوه اصفهانی می باشد.

در داخل مدرسه چهار باغ دو سنگاب قرار دارد، یکی در صحن مدرسه و دیگری در سرسرای ورودی. سنگاب سرسرای ورودی از جنس سنگ پارسی می باشد و برروی آن کتیبه صلوات بر چهارده معصوم در لوحه های کوچکی به خط ثلث برجسته کنده کاری شده. این سنگاب در سال ۱۱۱۰ قمری توسط سنگتراشی به نام «محمد طاهر» ساخته شده است. سنگاب دیگر در صحن مدرسه قرار گرفته و آن هم از جنس سنگ پارسی است. برطبق کتیبه، این سنگاب در سال ۱۰۹۰ قمری ساخته شده.

در شمال مدرسه چهار باغ بازارچه ای مرتفع و زیبا وجود دارد که در عصر صفویه آن را بازارچه ی شاهی می نامیدند. این بازارچه نمونه ارزنده ای از بازارهای عصر صفوی می باشد.

مدرسه چهار باغ پس از پیروزی انقلاب «مدرسه ی علمیه امام صادق (ع)» نامگذاری شد.

به قول بسیاری از محققین مدرسه چهار باغ هم مدرسه و هم مسجد است که با مساحتی حدود ۸۵۰۰ متر از آثار مهم و با ارزش عصر صفوی بوده.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، خیابان چهار باغ عباسی ، جنب خیابان آمادگاه .

مسجد سید

مسجد سید یکی از مساجد اصلی شهر اصفهان است. این بنا در دوران قاجاریه و در سده ۱۳ هجری توسط محمد باقر شفتی ساخته شد. نقشه این بنا به صورت مستطیل شکل است و حدود ۸۰۷۵ مترمربع وسعت دارد و از چهار جهت به بیرون راه پیدا می کند. این بنا از بخش هایی از جمله، سردر، صحن، گنبدخانه، ایوان، شبستان ستون دار، رواق و غرفه های دوطبقه اطراف صحن و همچنین حجره های مورد استفاده علوم دینی تشکیل شده.

سردرهای این مسجد دارای کتیبه های تاریخی و غیر تاریخی وکاشیکاری است. کتیبه های مسجد بیشتر بین سال های ۱۲۵۵ تا ۱۳۱۸ هجری قمری، به خط محمدباقر شیرازی است.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، خیابان مسجد سید .

پل مارنان

پل مارنان، پلی است در غربی ترین قسمت شهر اصفهان واقع در خیابان مطهری. این پل دو ساحل شمالی و جنوبی رودخانه زاینده رود را به هم اتصال می دهد. همچنین روستاهای ماربین از طریق پل مارنان به روستاهای مقابل آن در ساحل جنوبی رودخانه متصل شده.

نام اصلی این پل ماربین بوده که دگرگون شده ی “مهربین” از فرهنگ اوستایی است. نام های دیگر این پل عبارت اند از ماربانان، مادنان، ماربین و سرافراز.

امروزه پل مارنان اصفهان دارای هفده دهانه می باشد اما در گذشته بیش از هفده دهانه داشته بود که اکنون بسته شده. وجه تسمیه این پل چنین است که روایت کرده اند در زمان شاه سلیمان صفوی،این پل را یکی از ثروتمندان ارامنه احداث کرد و به لقب سرفراز نایل گردید و مدتی به همان نام سرفراز مشهور بود.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، خیابان مطهری ، بین پل فلزی و پل وحید .

پل چوبی (جویی)

پل چوبی یا پل جوبی نام پلی در شهر اصفهان است که برروی رودخانه زاینده رود قرار گرفته. این پل با عرض بسیار کم و طول ۱۴۷ متر از سازه های دوره شاه عباس دوم بوده که در سال ۱۰۶۵ هجری میان دو پل الله وردی خان و پل خواجوساخته شده است. آب رودخانه زاینده رود در قسمت غربی و شرقی این پل به صورت دریاچه ای در آمده به همین دلیل به آن «پل دریاچه» می گفتند. نام دیگر این پل،پل سعادت آباد می باشد که اکنون در خیابان کمال اسماعیل قرار گرفته.

این پل برای رفت و آمد مردم نبوده بلکه وسیله ی ارتباط باغ های سلطنتی دو کناره شمالی و جنوبی رودخانه یعنی کاخ هفت دست وکوشک آیینه خانه بوده. در اصل این پل محل عبور خانواده شاه صفوی و مهمانان و بزرگانی بوده که اجازه دیدار با شاه عباس دوم را داشته اند.

پل چوبی اصفهان از لحاظ معماری دارای ۲۱ دهانه با طاقهای جناغی و دو اتاقک در بخش میانی و آب برهای مثلثی می باشد. در گذشته در بخش میانی پل چوبی برجی شش ضلعی قرار دارد که از هر طرف آن چشمه ای روان می جوشد.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، انتهای خیابان کمال اسماعیل .

کبوترخانه های اصفهان

کبوترخانه ها ساختمان هایی کهن هستند که معمولا به شکل استوانه ساخته می شدند و برای گردآوری کود کبوترها و دیگر پرندگان جهت مصارف کشاورزی ساخته شده اند. در اطراف استان اصفهان این برج ها و کبوتر خانه ها قرار دارند.

ممکن است مهم ترین دلیل ایجاد کبوتر خانه ها،زراعت گسترده در دشت های وسیع اصفهان باشد.کشاورز ها فضله کبوتران را با خاک و خاکستر مخلوط می کنند و برای کشت و زرع به کار می برند.علاوه بر کشاورزی،در گذشته کود کبوتر ها استفاده های بسیاری در صنعت داشته،از جمله صنعت دباغی در چرم سازی و ساخت باروت.نحوه ساخت کبوتر خانه ها به گونه ای است که امنیت، آرامش و آسایش کبوتران را تأمین کرده. برخی از کبوتر خانه های اصفهان عبارت اند از،برج کبوتر گورت اصفهان،برج کبوتر ردان اصفهان و برج های هزار جریب اصفهان.

با گذر حدود ۴۰۰ سال،تعداد کبوترخانه های اصفهان از ۳ هزار به ۳۰۰ باب کاهش پیدا کرد.از این تعداد ۶۵ کبوترخانه،تا سال گذشته در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

دیوار های کبوتر خانه ها از جنس گل رس و کاه است.به طور کلی کبوتر خانه ها از نظر شکل به چند دسته تقسیم می شوند.
۱-دایره ای شکل
۲-مکعبی یا چهار کنج که بیشتر در شمال غرب شهر اصفهان و در محدوده شهرستان های خوانسار و گلپایگان به چشم می خورند.
۳-ترکیبی یا چند قلو

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان

آتشگاه اصفهان

آتشگاه اصفهان یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان و همچنین از یادگارهای ایران باستان می باشد.ساخت این بنا به دوران ساسانی یا پیش از آن نسبت داده شده است.این اثر از نظر بزرگی سومین اثر موجود در شهر اصفهان است.آتشگاه اصفهان از خشت های بزرگ با ملاط خاک رس ساخته شده.

آتشگاه اصفهان یا کوه آتشگاه در غرب اصفهان در خیابان آتشگاه قرار گرفته.این بنا برروی کوهی در نزدیکی رودخانه زاینده رود قرار دارد.تپه آتشگاه از جنس سنگ های رسوبی می باشد که تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا قرار گرفته است.از نظر زمین شناسی این تپه در دوره کرتاسه تشکیل شده.

پایه های بزرگ و خشتی بنا، از میانه تپه آتشگاه آغاز می شوند و به ستون هایی محکم تبدیل می شوند که در گذشته اتاق هایی روی آنها قرار داشته است. بنایی گرد در بالای تپه وجود دارد و هیچ بنایی بلندتر از آن ساخته نشده.این بنا دارای اتاق ها و ساختمانهایی در ۴ جهت تپه بوده و این اتاق ها دارای ۸ گوشه است و در هرگوشه یک پنجره رو به بیرون دارد.

این آتشگاه در سال ۱۳۳۰ با شماره ۳۸۰ در فهرست آثارملی ایران به ثبت رسیده است.

موقعیت جغرافیایی:

هشت کیلومتری غرب اصفهان ، بولوار آتشگاه .

منارجنبان

منارجنبان یکی از آثار تاریخی شهر اصفهان می باشد.سبک و نوع معماری استفاده شده در منارجنبان بسیار منحصر به فرد است.

مردم ایران به مناره هایی که قابلیت تکان خوردن دارند، منارجنبان می گویند.از معروف ترین منارجنبان ها، منارجنبان اصفهان و منارجنبانی که در شهرستان اردکان،بخش خرانق واقع شده اند می باشند. در منارجنبان اصفهان عارفی به نام «عمو عبدالله کارلادانی» به خاک سپرده شده.تاریخی که برفراز سنگ عمو عبدالله نوشته شده،سال ۷۱۶ هجری را نشان می دهد.

در قدیم منارجنبان خارج از شهر، در دهکده ای به نام «کارلادان» قرار داشته بود، اما امروزه این مکان جزو شهر اصفهان است و در محلی به نام نصرآباد قرار دارد.این بنا توسط کاشی های لاجوردی رنگ به شکل ستاره و اشکالی دیگر به شکل کثیرالاضلاع فیروزه ای رنگ تزیین شده است. این بنا به شکل دو مناره و یک بقعه است.

یکی از ویژگی های این بنای تاریخی این است که با حرکت دادن یک مناره،مناره دیگر هم به حرکت در می آید.تکان خوردن این مناره ها تا مدت ها برای دانشمندان سوال برانگیز بوده.منطقی ترین علت برای تکان خوردن این مناره ها،پدیده فیزیکی تشدید یا پدیده رزرونانس می باشد.زیرا سبک معماری مناره ها مشابه هم است و تکان خوردن یکی از آن ها روی دیگری اثر می گذارد،اما هنوز دلیلی قاطع برای تکان خوردن این مناره ها وجود ندارد. ارتفاع هرمناره از سطح زمین ۱۰ متر و ارتفاع هریک از دو مناره ۷/۵ متر می باشد.

گردشگرانی که به نقاط مختلف جهان سفر کردند مناره هایی را در دیگر نقاط جهان مشاهده کردند که دارای همین خصوصیات بودند.در کشورهای عربستان و عراق نیز منارجنبان های بسیاری وجود دارد.کارشناسان معتقداند تمام منارجنبان های جهان در یک دوره زمانی سی ساله دوره تیموریان ساخته شده اند.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، خیابان آتشگاه ، شش کیلومتری غرب اصفهان .

کلیسا وانک

کلیسا وانک نام کلیسایی است که در محله جلفا شهر اصفهان قرار گرفته.کلیسا وانک یا آمنا پرکیچ از کلیساهای تاریخی ارمنیان اصفهان می باشد و در زمان شاه عباس دوم ساخته شده.

این کلیسا حدود ۸۷۳۱ مترمربع مساحت دارد که ۳۸۵۷ مترمربع آن ساختمان و بقیه آن باغ وانک و فضای سبز می باشد.این کلیسا برخلاف کلیساهای کهن ارمنی که از سنگ ساخته شده اند،با خشت خام بنا شده است.دیوار بیرونی این کلیسا با آجر و دیوار درونی آن با گچ پوشانده شده است.کلیسا دارای دو گنبد می باشد که گنبد کوچک برروی محل استقرار مردم ساخته شده و گنبد بزرگ برروی قسمت مقدم محراب کلیسا قرارگرفته است.ارتفاع دیوارهای این کلیسا از سطح حیاط تا بام طبقه دوم،حدود ۱۱/۷۵ متر می باشد.در بخش غربی این کلیسا نمای بلندی با استفاده از پایه های دیوارهای جانبی چهار طاق ساخته شده است،ارتفاع این طاق نماها ۱۰/۲۵ متر می باشد و گنبد کوچک کلیسا برروی این طاق نماها واقع شده.گنبد کلیسای وانک شبه به گنبد مسجدهای ایرانی عصر صفوی است.

کلیسا وانک دارای قسمت های مختلفی مانند موزه،کتابخانه و چایخانه می باشد.موزه کلیسا در سال ۱۳۲۲ هجری قمری ساخته شد.اشیائی مانند تابلوهای نقاشی کار نقاشان اروپایی که در معرض تماشای بازدیدکنندگان قرار گرفته به کلیسا اهداء شده.چایخانه از دیگر تأسیسات این کلیسا می باشد که توسط پیشوای ارمنه آن روزگار به نام خاچاطور کساراتسی در جلفا تأسیس شد و در سال ۱۶۳۶ میلادی به عنوان اولین چایخانه شروع به کارکرد.اولین کتابی که بوسیله آن به چاپ رسید،زبور داوود بود که از آن فقط یک نسخه در دنیا موجود است و در شهر آکسفورد انگلستان نگهداری می شود.کتابخانه کلیسا وانک به عنوان یکی از بهترین منابع مورد استفاده محققین و پژوهشگران ارمنی قرار میگیرد.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، جلفا ، چهارراه حکیم نظامی ، خیابان نظر میانی ، خیابان کلیسا ، کلیسای وانک .

کاخ هشت بهشت

کاخ هشت بهشت یک کاخ تاریخی در شهر اصفهان می باشد. این کاخ در سال ۱۰۸۰ میلادی و دوران صفویان ساخته شده است. ساختمان این کاخ در دو طبقه میان باغی بزرگ بنا شده.سبک معماری کاخ هشت بهشت به شیوه اصفهانی می باشد.

کاخ هشت بهشت زمانی زیباترین کاخ نامیده می شد که در نزدیکی باغ بلبل قرار داشت. باغی که این عمارت در آن قرار دارد جزئی از باغ نقش جهان بوده که توسط شاه اسماعیل اول احداث شده و در زمان جانشینانش به قطعات متعددی تقسیم شد.ب اغ هشت بهشت در دوران شاه صفوی وجود داشته و در زمان شاه عباس دوم و شاه سلیمان بر درختان این باغ افزودند.لازم به ذکر است کوشک باغ متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی بوده که در آن دوره باغ تکمیل گردیده و در زمان سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی به اتمام رسید.این بنا دارای دو طبقه با طاق های زیبا و تزئینات فراوان می باشد که یکی از نمونه های درخشان معماری عصر صفویه به شمار می آید. از جمله ویژگی های این بنا تعبیه بیش از بیست اتاق در پایه ها، حوض مروارید در ایوان شمالی، حوض های فواره دار در طبقه بالا و پایین و سرسره آب در ایوان جنوبی است.

از آثار قابل توجه این بنا کاشی کاری هایی است که انواع حیوانات خزنده،پرنده و درنده را نشان می دهد. همچنین از شیوه معماری چهل ستون در ساخت این بنا استفاده شده است. اکنون پارک بزرگ و زیبایی در اطراف این کاخ تاریخی،طراحی و ساخته شده که امروزه از گردشگاه های مشهور شهر اصفهان است و از خیابان چهارباغ میتوان به آن دسترسی پیدا کرد.

پل خواجو

پل خواجو بر روی رودخانه زاینده رود و شرق سی و سه پل در شهر اصفهان قرار دارد. همچنین این پل، پل شاه حسن بیگ و پل بابا رکن الدین نامیده می شود، اما به دلیل قرار گرفتن در محله خواجو به پل خواجو معروف است. پل خواجو از بناهای دوره شاه عباس دوم صفوی است که در سال ۱۰۶۰ هجری قمری بنا شده است. طول این پل حدود ۱۳۳ متر و عرض آن ۱۲ متر می باشد. در میان این پل ساختمانی مخصوص بنا شده که به بیگربیکی شهرت دارد که برای اقامت موقتی شاه و خانواده اش ایجاد شده بود،طاق های آن دارای تزئینات نقاشی زیبایی است.

پل خواخو بدلیل معماری و تزئینات کاشی کاری آن از پل های دیگر زاینده رود مشهور تر است. میان هریک از دو ضلع شرقی و غربی این پل ساختمانی وجود دارد که شامل چند اتاق مزین به نقاشی است. این ساختمان در آن دوره جایگاه بزرگانی بوده که برای تماشای مسابقات شنا و قایقرانی بر روی دریاچه مصنویی به این مکان می آمدند. در گوشه های ضلع شرقی پل خواجو دو شیر سنگی وجود دارد که نماد سپاهیان بختیاری محافظ زاینده رود و شهر اصفهان می باشند. این پل ۲۴ دهانه دارد که از مکعب هایی ساخته شده که به دقت تراشیده شدند و در قسمت میانی،با سدهای چوبی برای گرفتن جلو رودخانه مسدود شده است. پل خواجو در تنظیم جریان آب رودخانه نقش دارد. زمانی که دریچه های سد بسته می شود، سطح آب در پشت پل بالا می آید و سبب آبیاری باغ های بسیار زیادی در طول بالادست این پل می شود.

پل خواجو از نوع پل سدی است. به عقیده برخی نقطه ی اوج صنعت پل سازی در ایران به شمار می رود. این پل دارای ۱۶ دریچه تخلیه آب است و می تواند آب را تا ارتفاع ۶ متر بالا ببرد. در بدنه این پل شیارهایی قرارگرفته که کشوهایی در آن قرار دارد ومی توانند این کشوهارا بالا و پایین ببرند. با بالا و پایین کردن این کشوها اندازه آب جاری شده را تنظیم می کردند. در پایین پل یک میله چوبی درجه بندی شده قرار گرفته که برای اندازه گیری آب نصب شده است.

موقعیت جغرافیایی:

اصفهان ، شرق سی و سه پل ، خیابان کمال اسماعیل .